Fujifilm X: Dynamic Range verklaart

Je kent het wel, omstandigheden met een groot dynamisch bereik. Bijvoorbeeld een heldere lucht en daaronder een straatje in de schaduw. Je ogen en hersenen zijn meesters in het verwerken van dit soort beelden maar een camerasensor is een stuk beperkter. Een aantal fabrikanten hebben daar een oplossing voor (Nikon bijvoorbeeld heeft daar Active D-Lighting voor uitgevonden).

De Fujifilm X serie camera’s (o.a. X-pro1, X-E1 enz) hebben hiervoor ook een oplossing waarmee je het dynamisch bereik kunt manipuleren. Je vindt deze instelling in het Opname menu bij D-Rng: Dynamisch Bereik. Simpelweg de DR instellingen (dynamic range).
Hier zie je een drietal instellingen: Auto, 100%, 200% en 400%. De Auto is duidelijk, hier kiest de camera automatisch op grond van het contrast in het beeld voor een van de drie bereiken.
De 100% instelling is de standaard. Daarbij manipuleert de camera niet en gebruikt de ingestelde ISO waarde.
Met het dynamisch bereik op DR200% echter zal de camera met 1EV onderbelichten en op 400% zal de camera 2EV onderbelichten. Hierdoor zullen de lichte delen van de foto meer detail behouden en minder klippen.

Maar de donkere delen dan? Die worden door middel van selectieve tonemapping in de camera qua belichting opgehaald. Bij een dynamisch bereik van 200% zal dit gebeuren met een hoeveelheid die overeenkomt met een waarde van ISO 400 en bij een dynamisch bereik van 400% zal dit overeenkomen met een ISO waarde van 800. De truc is dat de hogere ISO waarde wordt alleen gebruikt als equivalent voor de mate van ophalen van de donkere delen van de foto. Normaal wordt bij een hogere ISO waarde het sensor signaal versterkt en daardoor de gevoeligheid verhoogd voor het gehele beeld maar in dit geval is dat niet zo. De ISO waarde op je scherm of in de EVF laat wél deze verhoogde waarde zien.

Let op: deze hogere Dynamische bereiken (200%, 400% of Auto) werken alleen maar als je de ISO instellingen op Auto hebt staan met een max. waarde die benodigd is.
Voor het gebruik voor DR200% moet je de Auto ISO max waarde op minimaal 400 zetten en voor DR400% moet deze op Auto ISO max 800. Je geeft daarmee de camera de ruimte om die waardes te hanteren voor de compensatie van de donkere delen van de foto.
Als je geen auto ISO gebruik in je ISO instellingen dan gebruikt de camera de ISO waarde die je hebt ingesteld en geeft dan in beeld aan dat er handmatig een andere waarde is ingesteld door de gebruiker door de DR waarde in geel aan te geven.
Voorbeeld: je zet het Dynamisch bereik op 400% en je ISO handmatig op 200 dan zie je op je scherm geen DR400 staan maar DR100 in een gele kleur. Daarmee geeft de camera aan dat je een bepaalde instelling hebt gedaan maar dat de camera dit gaat negeren vanwege de handmatig lagere ISO instelling. De camera kiest op grond van die ISO 200 een DR van 100% en dit komt dan ook in het geel in beeld.
Zet je het Dynamisch bereik op 400% en Auto ISO max. 800 (of hoger) dan zal in je scherm DR400 in het wit verschijnen en werkt het zoals bedoeld.

Hoe gaan de RAW converters hiermee om?
De converter in de camera die de jpg’s produceert detecteert natuurlijk automatisch dat er een DR instelling aangezet is en behandeld de foto dan ook als zodanig met de genoemde tonemapping.
Maak je uitsluitend RAW opnames en ontwikkel je die verder zelf in externe editors/converters? Er zijn een aantal RAW converters die de DR instelling herkennen en aan de hand daarvan de belichting automatisch compenseren. De met de camera meegeleverde RAW converter zal dat doen maar ook de meest recente Photoshop Lightroom en de Adobe Camera Raw versies ook. De resultaten kunnen wel per RAW converter enigszins verschillen.
Heb je een converter die dat niet herkent? Dan moet je rekening houden met het feit dat een foto genomen met DR200% een onderbelichting heeft van 1EV en bij DR400% zelfs 2EV en je daardoor de foto handmatig moet corrigeren.